Αμμώνιος

I

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Ακαδημαϊκός φιλόσοφος (1ος αι. μ.Χ.). Δίδαξε στην Αθήνα ως σχολάρχης της Ακαδημίας και είχε μαθητή τον Πλούταρχο, από τους Διαλόγους του οποίου είναι γνωστός. O Α. είναι o παλαιότερος εκπρόσωπος της μυστικοθρησκευτικής κατεύθυνσης της πλατωνικής φιλοσοφίας, που αργότερα επικράτησε στη νεοπλατωνική σχολή.

2. Α. ο λιθοτόμος (1ος αι. μ.Χ.). Διάσημος χειρουργός της Αλεξάνδρειας, που αναφέρεται από τον Κέλσο. Υπήρξε συγγραφέας εγκυκλοπαιδικού έργου, από το οποίο σώθηκαν μόνο τα οκτώ βιβλία περί ιατρικής (De re medica). Ονομάστηκε λιθοτόμος, γιατί εφάρμοζε τη μέθοδο της θραύσης των μεγάλων λίθων της κύστης όταν η εξαγωγή τους ήταν αδύνατη χωρίς κίνδυνο για τα τοιχώματά της.

3. Α. ο Σακκάς (Αλεξάνδρεια 175 – 242 μ.Χ.). Φιλόσοφος. Η επονομασία του (Σακκάς) οφείλεται στο αρχικό επάγγελμα των νεανικών του χρόνων, όταν ήταν αχθοφόρος και μετέφερε σάκους. Διδάσκαλος της φιλοσοφίας αργότερα, μεγάλης ακτινοβολίας και υποβολής, θεωρείται ιδρυτής της νεοπλατωνικής σχολής, που την εκπροσωπεί κυρίως o μαθητής του Πλωτίνος. Ανάμεσα στους άλλους μαθητές του αναφέρονται ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Ωριγένης και ο χριστιανός συνονόματός του φιλόσοφος, o Λογγίνος, ο Ερέννιος και ο Αντωνίνος. Ο Α. δεν άφησε έργα (το έργο Περί της Μωυσέως και Ιησού συμφωνίας, που του αποδίδει εσφαλμένα ο Ευσέβιος, ανήκει σε συνώνυμό του χριστιανό συγγραφέα του 3ου αι.). Οι πληροφορίες για τη διδασκαλία του προέρχονται από μαθητές του, γεγονός που κάνει δυσδιάκριτη τη φιλοσοφία του από τη διδασκαλία του Πλωτίνου.

Σύμφωνα με έμμεσες πληροφορίες, ο Α. ασχολήθηκε με το πρόβλημα της ψυχής, ιδιαίτερα της σχέσης και ένωσής της με το σώμα. Η ψυχή θεωρείται συγχρόνως ενωμένη με το σώμα –όχι όμως αναμεμειγμένη με τα σωματικά στοιχεία– και αλλοιωμένη. Το σώμα δεν είναι χώρος που περικλείει την ψυχή, αλλά πεδίο ενέργειάς της. Κατευθύνει το σώμα, συμπάσχει μαζί του, αλλά παραμένει αδιάφθορη και αυτοτελής, όπως αποδεικνύεται από τα όνειρα και μάλιστα τα προφητικά ή από τον διαλογισμό του υπεραισθητού νοητού κόσμου. Συγχωνεύοντας τις αριστοτελικές με τις πλατωνικές διδασκαλίες σε «αστασίαστον φιλοσοφίαν», κατά τον Ιεροκλέα, εισάγοντας ένα μυστικοθρησκευτικό χαρακτήρα στη φιλοσοφική διδασκαλία (θυμίζει από την πλευρά αυτή τον παλιό πυθαγορισμό), o Α. αποτελεί κέντρο αναφοράς των νέων μυστικιστικών τάσεων που χαρακτηρίζουν σε σημαντικό βαθμό την εποχή του, κατά την οποία η διείσδυση της χριστιανικής επιρροής συγκρούεται και συγχρόνως ζυμώνεται με την ελληνική φιλοσοφική παράδοση.

4. Α. ο λεξικογράφος (4ος αι. μ.Χ.). Αλεξανδρινός συγγραφέας. Πιστεύεται ότι έγραψε το λεξικό των συνωνύμων Περί ομοίων και διαφόρων λέξεων. Ορισμένοι τον ταυτίζουν με τον Α. τον Αιγύπτιο, δάσκαλο του εκκλησιαστικού ιστοριογράφου Σωκράτη. Νεότερη εκδοχή θεωρεί τον Α. διασκευαστή του παραπάνω λεξικού, ενώ συγγραφέα του δέχεται τον Ερέννιο Φίλωνα, ο οποίος έζησε τον 1ο αι. μ.Χ.

5. Α. ο ποιητής (408 – 450 μ.Χ.). Έζησε στην Κωνσταντινούπολη κατά την εποχή του Θεοδοσίου του Μικρού. Από τα έργα του αναφέρεται το επικό του ποίημα Γαϊνία, ήρωας του οποίου είναι ο Γότθος ηγεμόνας Γαϊνάς.

6. Α. ο εξ Αλεξανδρείας (6ος αι. μ.Χ.). Φιλόσοφος. Γιος του Ερμεία και της Αιδεσίας, μαθητής του Πρόκλου στην Αθήνα, όπως και o πατέρας του, υπήρξε σχολάρχης της σχολής της Αλεξανδρείας. Ήταν γνωστός σχολιαστής των πλατωνικών και αριστοτελικών κειμένων, καθώς επίσης μαθηματικός και αστρονόμος. Υπεράσπισε τον Πλάτωνα και τους πυθαγόρειους από τις αριστοτελικές αντιρρήσεις στη θεωρία περί ιδεών και περί αριθμών· διακήρυττε την αιωνιότητα του κόσμου, αντιτέθηκε στον μανιχαϊσμό και στη στωική μοιρολατρία και υποστήριζε ότι η θεία βούληση συμβιβάζεται με την ανθρώπινη ελευθερία.

II

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Α. ο Παρώτης (; – 403 μ.Χ.) Υπήρξε ασκητής, μαθητής του Παμβώ και διακρίθηκε για την πολυμάθειά του. Μαζί με τους τρεις αδελφούς του, Διόσκουρο, Ευσέβιο και Ευθύμιο και δύο αδελφές του πήγαν στην έρημο όπου έζησαν αυστηρή ασκητική ζωή. Για να αποφύγει τη χειροτονία του σε επίσκοπο, έκοψε το αφτί του, γι’ αυτό και ονομάστηκε Παρώτης. Επί αυτοκράτορα Βαλέντιου εξορίστηκε στην Παλαιστίνη. Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος ήρθε σε ρήξη με τον Α. και τους αδελφούς του, τους οποίους κατηγόρησε ως ωριγενιστές. Τότε αυτοί κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο πατριάρχης Ιωάννης ο Χρυσόστομος «φιλοφρόνως εδέξατο και εν τιμή είχε». Η μνήμη του τιμάται στις 10 Ιανουαρίου.

2. Α. ο ασκητής. Κατασκεύαζε κελιά για τους νέους μοναχούς που κατέφευγαν στην έρημο. Η μνήμη του τιμάται στις 10 Ιανουαρίου.

3. Μαθητής του Μέγα Αντωνίου. Η μνήμη του τιμάται την ίδια μέρα με τον προηγούμενο.